Porselen Yüzeylerde Sırüstü Dekor Çalışmaları ve Kullanılan Malzemeler

Sırüstü dekorlarını sırlı yüzeylere uygulayabilmek için bisküvi ve sır pişirimi olmak iki pişirim işlemi yapılır. Sırlanmış yüzeye uygulanan dekorlama işleminden sonra ise kullanılan boyaların sabitlenmesi için üçüncü kez pişirilmesi gerekmektedir. Bu gereklilik aynı zamanda maliyeti arttıran bir unsurdur. “Sırüstü dekorları genellikle sırlanmış ve sır pişirimi yapılmış ürünlerin üzerine uygulanır. Sırüstü dekorlarını uygulamak için seramik ürünlerin her zaman sırlanması gerekmeyebilir. Bazen artistik amaçlı yüksek derecede bisküvi pişirimi yapılmış ürünler üzerine görünümü daha estetik hale getirmek için sırüstü boyalar kullanılarak çeşitli dekor teknikleriyle sırüstü dekorları uygulanabilir” (Sevim, 2007: 47). “Seramik ürünlerin en önemli ve değerlisi olan porselen, genelde gözeneksiz, ince, beyaz ve saydam kırığı ile tanımlanır. İki büyük grup altında incelenir: Sert porselen ve yumuşak porselen. Her iki tip porselen de Kaolin-Feldspat-Kuvartz üçlü sisteminin içinde yer alır. Sert porselen yumuşak porselene oranla kaolince zengin ve feldspatça fakir olup, yüksek sıcaklıkta pişer” (Arcasoy, 1983: 130). Porselen yüzeye uygulanan sırüstü dekorlarda, sırüstü boyalar ve rezinat lüsterleri olmak üzere temel olarak iki tip malzeme kullanılmaktadır. Bu malzemeler, içerik, hazırlanış, uygulama, pişirim öncesi ve sonrası görünümleri gibi kimyasal ve fiziksel farklılıklar göstermektedir. Bu malzemelerden rezinat lüsterleri, içerdiği hammaddeler ve hazırlanışından dolayı sırüstü boyalarına göre daha pahalı olup seramik sanatı ve endüstrisinde daha az kullanılmaktadır. Ayrıca rezinat lüsterleri uygulama açısından daha fazla profesyonellik gerektirmektedir. Serbest elle uygulanabilecek dekorlarda fırça, sünger v.b. malzemeler kullanılırken serigraf baskı için elek, ipek v.b diğer gereçlere ihtiyaç duyulmaktadır. 1.1. Sırüstü Boyalar Sırüstüne, sıratlına veya sıriçine uygulanan seramik boyaları çeşitli metal oksitlerden elde edilen renklendiricilerdir. İstenilen boyalar aşağıda adı geçen metal oksitlerden ve bileşenlerinden üretilmektedir; “Antimon oksit; sarı ve tonları, krom oksit; sarı, yeşil ve kırmızı tonları, kobalt oksit; mavi, siyah ve pembe tonları, bakır oksit; yeşil,turkuvaz, indirgen ortamda kırmızı tonları, demir oksit; sarı, kırmızı, kızıl kahve, kahverengi, indirgen ortamda siyah mangan oksit; mor, kahverengi, nikel oksit; gri, mavi ve pembe, uran oksit; sarı, kırmızı, turuncu ve siyah, iridyum bileşikleri; siyah, gri, altın bileşikleri; pembe ve kırmızı tonları, platin bileşikleri; gri, siyah ve koyu füme tonları vermektedir” (Sevim, Seramik Dekorları, 2003:225). Üreticilerin, seramik boyalarını bu belirtilen metal oksitlerden elde etmeleri zor ve uğraş verici olduğundan çeşitli boya firmaları seramik sektörünü desteklemek amacıyla dekor boyaları üretmektedir. Sırüstü dekorları adından da anlaşıldığı üzere sır pişirimi yapılmış ürünlerin üzerine uygulanan dekor teknikleridir. Bu dekor tekniğine uygun olarak üretilmiş boyaların, uygulama sonrasında yüzeyde sabit kalabilmesi için üçüncü bir pişirim gerekmektedir.

Overglaze Decor Studies on Porcelain Surfaces and Materials Used

In order to apply the overglaze decorations to the glazed surfaces, two firing processes, biscuit and glaze firing, are performed. After the decoration process applied to the glazed surface, the paints used must be fired a third time to fix them. This requirement is also a factor that increases the cost. “Overglaze decorations are generally applied on glazed and glaze-fired products. Ceramic products may not always need to be glazed to apply overglaze decors. Sometimes overglaze decorations can be applied on products with high degree of biscuit firing for artistic purposes, using overglaze paints to make the appearance more aesthetic” (Sevim, 2007: 47). “The most important and valuable of ceramic products, porcelain is generally defined by its non-porous, fine, white and transparent fracture. It is examined under two large groups: hard porcelain and soft porcelain. Both types of porcelain are included in the Kaolin-Feldspar-Quartz triple system. Hard porcelain is rich in kaolin and poor in feldspar compared to soft porcelain, and is fired at high temperatures” (Arcasoy, 1983: 130). Basically, two types of materials are used in overglaze decorations applied to porcelain surfaces, namely overglaze paints and resinate lusters. These materials show chemical and physical differences such as content, preparation, application, appearance before and after firing. Among these materials, resinate lusters are more expensive than overglaze paints due to the raw materials and preparation they contain and are used less in the ceramic art and industry. In addition, resinate lusters require more professionalism in terms of application. Brushes, sponges, etc. for free-handed decors. When using materials, sieve, silk, etc. other materials are needed for silk screen printing. 1.1. Overglaze Paints Ceramic paints applied to overglaze, glaze or glaze are colorants obtained from various metal oxides. Desired paints are produced from the metal oxides and components mentioned below; “Antimone oxide; yellow and its shades, chromium oxide; yellow, green and red shades, cobalt oxide; blue, black and pink shades, copper oxide; green, turquoise, red tones in reducing medium, iron oxide; yellow, red, reddish brown, brown, black manganese oxide in reducing medium; purple, brown, nickel oxide; gray, blue and pink, urane oxide; yellow, red, orange and black, iridium compounds; black, gray, gold compounds; pink and red shades, platinum compounds; gray, black and dark smoked shades” (Sevim, Seramik Dekorları, 2003:225). Since it is difficult and challenging for manufacturers to obtain ceramic paints from these metal oxides, various paint companies produce decorative paints to support the ceramic industry. As the name suggests, overglaze decorations are decoration techniques applied on glaze-fired products. A third firing is required in order for the paints produced in accordance with this decor technique to remain stable on the surface after the application.